Venesiya Komissiyası: “Siyasi partiyalar haqqında” qanun birləşmək azadlığı hüququ ilə bağlı “ciddi narahatlıqlar” yaradır
Avropa Şurasının konstitusiya üzrə ekspertlər orqanının dərc etdiyi yeni hüquqi rəydə Venesiya Komissiyası müəyyən edir ki, Azərbaycanda siyasi partiyalar haqqında yeni qanun ölkədə plüralizmə soyuqqanlı təsir göstərə biləcək problemli müddəalar əlavə edib.
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının Monitorinq Komitəsinin tələbi ilə rəy 2022-ci ilin dekabrında parlament tərəfindən qəbul edilmiş və bu ilin yanvarında Azərbaycan Prezidenti tərəfindən imzalanan “Siyasi partiyalar haqqında” qanunu əvəz edən “Siyasi partiyalar haqqında” qanuna aiddir.
Yeni qanun Venesiya Komissiyasının bəzi əvvəlki tövsiyələrini- məsələn, partiyaların maliyyələşdirilməsi və ona nəzarət sahəsində təkliflərini yalnız qismən əhatə edir
• partiya üzvlərinin minimum sayının 1000-dən 5000-ə çatdırılması;
• artıq qeydiyyatdan keçmiş siyasi partiyaların yenidən qeydiyyatdan keçməsinin zəruriliyi;
• siyasi partiyaların yaradılması və qeydiyyatı üçün nəzərdə tutulan uzun müddətlər və çətin prosedurlar;
• dövlət qeydiyyatı olmadan siyasi partiyanın fəaliyyət göstərməsinə qadağa;
• partiyadaxili strukturların və əməliyyatların həddindən artıq tənzimlənməsi,
Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən partiyanın fəaliyyətinə və siyasi partiyaların üzvlərinin reyestrlərinə həddindən artıq nəzarətin həyata keçirilməsi;
siyasi partiyanın hüquqi aktlarını ciddi şəkildə pozması ilə bağlı olmayan hallarda siyasi partiyanın fəaliyyətini dayandırmaq və ya hətta onu ləğv etmək imkanı.
14 mart 2023-cü ildə verilən rəyə görə, yeni qaydalar həm beynəlxalq insan hüquqları sənədlərində, həm də milli Konstitusiyada təmin edilən birləşmək azadlığı hüququ ilə bağlı ciddi narahatlıqlar doğurur.
Milli Məclis üzvlərinin böyük səs çoxluğu ilə qəbul edilən 16 dekabr 2022-ci il tarixli iclasında “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanunu nəzərinizə çatdırırıq:
“Siyasi partiyalar haqqında” yeni Qanun bir sıra vacib məqamlarla diqqəti xüsusi çəkir. Yeni Qanuna əsasən Siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatı, fəaliyyətinin dayandırılması və ləğvi ilə bağlı mübahisələrə apellyasiya məhkəməsi tərəfindən baxılır. Hər kəs bərabər şəkildə siyasi partiya yaratmaq və ya mövcud siyasi partiyaya daxil olmaq hüququna malikdir. Bu hüquq yalnız qanunla müəyyən edilmiş hallarda məhdudlaşdırıla bilər. Qoyulan məhdudiyyətlər həmin hüququn mahiyyətini dəyişməməlidir, qanuni məqsədə yönəlməli və həmin məqsədə mütənasib olmalıdır.
Eyni zamanda, dövlət qeydiyyatdan keçmiş bütün siyasi partiyaların sərbəst fəaliyyətinə, siyasi partiyaların təsis edilməsi və fəaliyyətlərinin həyata keçirilməsi üçün, hüquqlarına və qanuni mənafelərinə əməl olunmasına bərabər hüquqi şərait yaradılmasına təminat verir. Siyasi partiyaların fəaliyyətinin dövlət tərəfindən hüquqi tənzimlənməsi siyasi plüralizmin təşviqinə xidmət etməlidir, dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına siyasi partiyalara maliyyə yardımı göstərilir. Qanunla nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, dövlət orqanlarının (qurumlarının), yerli özünüidarəetmə orqanlarının, vəzifəli şəxslərin siyasi partiyaların fəaliyyətinə müdaxiləsinə yol verilmir. Həmçinin Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını və Azərbaycanın qanunlarını pozan siyasi partiyaların fəaliyyətinə yalnız məhkəmə qaydasında xitam verilə bilər.
Bununla yanaşı Azərbaycan Respublikasının konstitusiya quruluşunun zorla dəyişdirilməsi, ərazi bütövlüyünün parçalanması, hakimiyyətin zorla ələ keçirilməsi və ya saxlanılması, kütləvi iğtişaşlara, terrorçuluğa açıq çağırışlar edilməsinə, terrorçuluğun, dini ekstremizmin, zorakılığın və qəddarlığın, habelə irqi, dini, mənşə, cinsi, etnik və digər ayrıseçkiliyin, həmçinin sağlamlığın və ətraf mühitin qorunmasına zidd olan hərəkətlərin təbliğinə, irqi, dini və ya etnik düşmənçiliyin salınmasına, Azərbaycanın ərazisində xarici dövlətlərin siyasi partiyalarının, habelə onların bölmələrinin və təşkilatlarının təsis edilməsinə və fəaliyyətinə yol verilmir. Eyni zamanda Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrində, dövlət orqanlarında (qurumlarında), yerli özünüidarəetmə orqanlarında, təhsil müəssisələrində, həmçinin Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə uyğun olaraq mülkiyyətçinin təşkilati-hüquqi formasından, adından və fəaliyyət növündən asılı olmayaraq yaratdığı hüquqi şəxsdə, onun və xarici hüquqi şəxsin filialında, nümayəndəliyində siyasi partiyaların təsis edilməsi, siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatına alınmadan fəaliyyət göstərməsi, Siyasi partiyanın bütün xalqın adından danışması və bütün xalqın adından müraciət etməsi qadağandır.
Həmçinin, siyasi partiya öz orqanları və struktur qurumları, partiyanı təmsil etmək səlahiyyətinə malik olan vəzifəli şəxs, partiyanın adından qərarlar qəbul etmək səlahiyyətinə malik olan vəzifəli şəxs, partiyanın fəaliyyətinə nəzarət etmək səlahiyyətinə malik olan vəzifəli şəxs, həmçinin qeyd edilmiş subyektlər tərəfindən nəzarətin həyata keçirilməməsi nəticəsində partiyanın adından rəsmi olaraq hərəkət edən üzvü tərəfindən qanunun pozulmasına görə cavabdehlik daşıyacaq. Heç şübhəsiz ki, Qanunda Siyasi partiyaların təsis edilməsi prosesi də tam və geniş şəkildə əksini tapıb. Siyasi partiyalar bu prosedura əməl edərək qeydiyyatdan keçə və Azərbaycanda fəaliyyətlərini davam etdirə bilərlər.
Şikayət və ya narazılığınız var? - Bizə zəng edin: +994 707 707 101
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının Monitorinq Komitəsinin tələbi ilə rəy 2022-ci ilin dekabrında parlament tərəfindən qəbul edilmiş və bu ilin yanvarında Azərbaycan Prezidenti tərəfindən imzalanan “Siyasi partiyalar haqqında” qanunu əvəz edən “Siyasi partiyalar haqqında” qanuna aiddir.
Yeni qanun Venesiya Komissiyasının bəzi əvvəlki tövsiyələrini- məsələn, partiyaların maliyyələşdirilməsi və ona nəzarət sahəsində təkliflərini yalnız qismən əhatə edir
• partiya üzvlərinin minimum sayının 1000-dən 5000-ə çatdırılması;
• artıq qeydiyyatdan keçmiş siyasi partiyaların yenidən qeydiyyatdan keçməsinin zəruriliyi;
• siyasi partiyaların yaradılması və qeydiyyatı üçün nəzərdə tutulan uzun müddətlər və çətin prosedurlar;
• dövlət qeydiyyatı olmadan siyasi partiyanın fəaliyyət göstərməsinə qadağa;
• partiyadaxili strukturların və əməliyyatların həddindən artıq tənzimlənməsi,
Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən partiyanın fəaliyyətinə və siyasi partiyaların üzvlərinin reyestrlərinə həddindən artıq nəzarətin həyata keçirilməsi;
siyasi partiyanın hüquqi aktlarını ciddi şəkildə pozması ilə bağlı olmayan hallarda siyasi partiyanın fəaliyyətini dayandırmaq və ya hətta onu ləğv etmək imkanı.
14 mart 2023-cü ildə verilən rəyə görə, yeni qaydalar həm beynəlxalq insan hüquqları sənədlərində, həm də milli Konstitusiyada təmin edilən birləşmək azadlığı hüququ ilə bağlı ciddi narahatlıqlar doğurur.
Milli Məclis üzvlərinin böyük səs çoxluğu ilə qəbul edilən 16 dekabr 2022-ci il tarixli iclasında “Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanunu nəzərinizə çatdırırıq:
“Siyasi partiyalar haqqında” yeni Qanun bir sıra vacib məqamlarla diqqəti xüsusi çəkir. Yeni Qanuna əsasən Siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatı, fəaliyyətinin dayandırılması və ləğvi ilə bağlı mübahisələrə apellyasiya məhkəməsi tərəfindən baxılır. Hər kəs bərabər şəkildə siyasi partiya yaratmaq və ya mövcud siyasi partiyaya daxil olmaq hüququna malikdir. Bu hüquq yalnız qanunla müəyyən edilmiş hallarda məhdudlaşdırıla bilər. Qoyulan məhdudiyyətlər həmin hüququn mahiyyətini dəyişməməlidir, qanuni məqsədə yönəlməli və həmin məqsədə mütənasib olmalıdır.
Eyni zamanda, dövlət qeydiyyatdan keçmiş bütün siyasi partiyaların sərbəst fəaliyyətinə, siyasi partiyaların təsis edilməsi və fəaliyyətlərinin həyata keçirilməsi üçün, hüquqlarına və qanuni mənafelərinə əməl olunmasına bərabər hüquqi şərait yaradılmasına təminat verir. Siyasi partiyaların fəaliyyətinin dövlət tərəfindən hüquqi tənzimlənməsi siyasi plüralizmin təşviqinə xidmət etməlidir, dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına siyasi partiyalara maliyyə yardımı göstərilir. Qanunla nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, dövlət orqanlarının (qurumlarının), yerli özünüidarəetmə orqanlarının, vəzifəli şəxslərin siyasi partiyaların fəaliyyətinə müdaxiləsinə yol verilmir. Həmçinin Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını və Azərbaycanın qanunlarını pozan siyasi partiyaların fəaliyyətinə yalnız məhkəmə qaydasında xitam verilə bilər.
Bununla yanaşı Azərbaycan Respublikasının konstitusiya quruluşunun zorla dəyişdirilməsi, ərazi bütövlüyünün parçalanması, hakimiyyətin zorla ələ keçirilməsi və ya saxlanılması, kütləvi iğtişaşlara, terrorçuluğa açıq çağırışlar edilməsinə, terrorçuluğun, dini ekstremizmin, zorakılığın və qəddarlığın, habelə irqi, dini, mənşə, cinsi, etnik və digər ayrıseçkiliyin, həmçinin sağlamlığın və ətraf mühitin qorunmasına zidd olan hərəkətlərin təbliğinə, irqi, dini və ya etnik düşmənçiliyin salınmasına, Azərbaycanın ərazisində xarici dövlətlərin siyasi partiyalarının, habelə onların bölmələrinin və təşkilatlarının təsis edilməsinə və fəaliyyətinə yol verilmir. Eyni zamanda Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrində, dövlət orqanlarında (qurumlarında), yerli özünüidarəetmə orqanlarında, təhsil müəssisələrində, həmçinin Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinə uyğun olaraq mülkiyyətçinin təşkilati-hüquqi formasından, adından və fəaliyyət növündən asılı olmayaraq yaratdığı hüquqi şəxsdə, onun və xarici hüquqi şəxsin filialında, nümayəndəliyində siyasi partiyaların təsis edilməsi, siyasi partiyanın dövlət qeydiyyatına alınmadan fəaliyyət göstərməsi, Siyasi partiyanın bütün xalqın adından danışması və bütün xalqın adından müraciət etməsi qadağandır.
Həmçinin, siyasi partiya öz orqanları və struktur qurumları, partiyanı təmsil etmək səlahiyyətinə malik olan vəzifəli şəxs, partiyanın adından qərarlar qəbul etmək səlahiyyətinə malik olan vəzifəli şəxs, partiyanın fəaliyyətinə nəzarət etmək səlahiyyətinə malik olan vəzifəli şəxs, həmçinin qeyd edilmiş subyektlər tərəfindən nəzarətin həyata keçirilməməsi nəticəsində partiyanın adından rəsmi olaraq hərəkət edən üzvü tərəfindən qanunun pozulmasına görə cavabdehlik daşıyacaq. Heç şübhəsiz ki, Qanunda Siyasi partiyaların təsis edilməsi prosesi də tam və geniş şəkildə əksini tapıb. Siyasi partiyalar bu prosedura əməl edərək qeydiyyatdan keçə və Azərbaycanda fəaliyyətlərini davam etdirə bilərlər.
Şikayət və ya narazılığınız var? - Bizə zəng edin: +994 707 707 101
Rəylər